Η συνωμοσία της Πυρίτιδας, ο Guy Fawkes και ο “V”

O Guy Fawkes τώρα έχει γίνει ευρύτερα γνωστός μέσω της μάσκας που τον απεικονίζει στο “V for Vendetta”, η οποία κάνει όλο και πιο πολλές εμφανίσεις σε διαδηλώσεις ανά τον κόσμο, και είναι και σύμβολο της ομάδας hacker Anonymous.

Η μάσκα απεικονίζει το πρόσωπο ενός Άγγλου συνωμότη, του Guy Fawkes (1570-1606), που έγινε σύμβολο των εξεγέρσεων κατά της εξουσίας σε όλο τον κόσμο. Ένας επαναστάτης που προσπάθησε να ανατινάξει το Παλάτι του Γουεστμίνστερ, γνωστό και ως Σπίτι του Κοινοβουλίου, την ημέρα που ο Βασιλιάς Ιάκωβος `Α της Αγγλίας ετοιμαζόταν να βγάλει λόγο σε μια διευρυμένη συνέλευση της Βουλής των Λόρδων και της Βουλής των Κοινοτήτων. Μαζί με το βασιλιά, θα χάνονταν σε μια μεγαλειώδες έκρηξη όλοι οι βουλευτές, η βασιλική οικογένεια, οι κεφαλές της εκκλησίας και γενικώς η τοπική αριστοκρατία. Αυτό το σχέδιο αποκαλέστηκε η “Συνωμοσία της Πυρίτιδας”. Ο Guy Fawkes απέτυχε να ανατινάξει το παλάτι, αλλά μέσω αυτού έγινε ένας θρύλος.

Η Ιστορία

Βρισκόμαστε στα τέλη του 16ου αιώνα. Στην Ευρώπη, Προτεστάντες και Καθολικοί μάχονται για το ποιος θα επικρατήσει. Η Ιταλία, ήταν αποδυναμωμένη και αποσύρθηκε στα σύνορα της. Η Ισπανία ήταν το τελευταίο μεγάλο οχυρό των Καθολικών, ενώ από την άλλη παράταξη, η Προτεσταντική Ολλανδία δυνάμωνε και προσπαθούσε να επιβληθεί στην Ευρώπη και να συντρίψει την Ισπανία (Ογδοηκονταετής Πόλεμος). Η Βρετανία, αν και ήταν σε πόλεμο με την Ισπανία, δεν είχε στρατό στην ηπειρωτική Ευρώπη, είχε τα δικά της εσωτερικά προβλήματα. Οι Προτεστάντες εκεί είχαν την εξουσία και άρχισαν να καταπιέζουν τους Καθολικούς στη χώρα με βάρβαρους και τυραννικούς τρόπους: μαζικές εκτελέσεις, κατάσχεση περιουσιών, εκδίωξη από τα αξιώματά τους. Ο Βασιλιάς Ιάκωβος ‘Α, ήθελε “όλοι οι παπιστές να εκδιωχθούν από την Αγγλία”. Οι Καθολικοί είχαν δημιουργήσει στρατό στην Ιρλανδία που ήταν συγκεντρωμένος ο παραπάνω πληθυσμός τους και έτσι ξεκίνησαν συγκρούσεις.

Ο Guy Fawkes, όντας Καθολικός, έβλεπε αυτή την αδικία από μωρό. Ο κυβερνήτης της περιοχής του, ο διευθυντής του σχολείου του και καμπόσοι φίλοι της οικογένειας βρέθηκαν στα μπουντρούμια για τις Καθολικές τους θέσεις. Έτσι, μόλις τελείωσε το σχολείο πήγε στρατιώτης στον πόλεμο. Μόλις ηττήθηκε ο Καθολικός στρατός στην Ιρλανδία, κάποιοι στρατιώτες (ανάμεσα τους και ο Fawkes) πήγαν να βοηθήσουν την Ισπανία. Μέσα από τις μάχες, ο Fawkes, από στρατιώτης ανελίχθει σιγά σιγά σε διοικητής. Όπως τον περιγράφανε, ήταν άνθρωπος της δράσης, με στρατηγικές γνώσεις, ικανός τόσο για διανοητική συζήτηση όσον και για φυσική σύγκρουση. Το 1603, ξεκίνησε να ψάχνει βοήθεια για την Καθολική επανάσταση στην Αγγλία, με τον βασιλιά Φίλιππο `Γ της Ισπανίας να του αρνείται. Έτσι, πήγε στην Αγγλία μόνος του και άρχισε να ψάχνει συνεργάτες.

Στη Βρετανία ο Fawkes κατάφερε να βρει και άλλους συνεργάτες (ή συνωμότες αλλιώς). Πιο μετά, όταν συλληφθήκανε, ο βασιλιάς έβαλε στη συνωμοσία άλλα 12 άτομα. Κάποιοι από αυτούς τους βοήθησαν, κάποιοι διαρρεύανε πληροφορίες και κάποιοι δεν είχαν καμία απολύτως σχέση, αλλά βρήκε την ευκαιρία ο βασιλιάς να καθαρίσει και κάποιους πολιτικούς του αντιπάλους. Ο στόχος της Συνομωσίας ήταν απλός: να ανατιναχτεί το παλάτι. Αρχικά, αποφασίσανε να σκάψουν ένα τούνελ ως το παλάτι, κάτι που αποδείχτηκε πολύ δύσκολο. Η τύχη τους χαμογέλασε όμως το Δεκέμβριο του 1604, αφού τέθηκε προς ενοικίαση μια αποθήκη που ήταν ακριβώς κάτω που τη Βουλή των Λόρδων. Έτσι, ο Fawkes έμεινε στην αποθήκη και την πρόσεχε, επιβλέποντας και τις διαδικασίες, ενώ οι άλλοι κουβαλούσαν βαρέλια πυρίτιδας και τα έκρυβαν κάτω από κάρβουνα. Ο Fawkes είχε ένα κουτί σπίρτα και όλα ήταν έτοιμα για την 5η Νοεμβρίου 1605.

Όμως την παραμονή του χτυπήματος στο Κοινοβούλιο στάλθηκε μία επιστολή στον  καθολικό βουλευτή Λόρδο Monteagle, προειδοποιώντας τον να μη παρευρεθεί στη συνεδρίαση της επόμενης μέρας. Η επιστολή αυτή προβλημάτισε τον Λόρδο που έσπευσε να ενημερώσει την κυβέρνηση. Λέγεται μάλιστα πως για τις υπηρεσίες του αυτές στο Στέμμα, έλαβε αργότερα 700 χρυσές λίρες. Αμέσως διενεργήθηκαν έρευνες στις υπόγειες σήραγγες κάτω από τη Βουλή και ως τις πρώτες πρωινές ώρες οι αρχές ανακάλυψαν το κελάρι συλλαμβάνοντας επ’ αυτοφώρω τον Guy Fawkes.

Ο Fawkes δεν έκρυψε την πρόθεση του να ανατινάξει τη Βουλή και είπε ότι λυπήθηκε μόνο και μόνο που δεν τα κατάφερε. Στα βασανιστήρια απάνταγε πάντα με χαμόγελο (εξού και το χαμόγελο της μάσκας). Ένα από τα βασανιστήρια που του έκαναν ονομαζόταν  “The Rack” και έμοιαζε με το κρεβάτι του Προκρούστη. Ήταν όπως ένα τραπέζι και έδεναν στις άκρες του τα πόδια και τα χέρια του θύματος. Σιγά σιγά τα δεσμά έσφιγγαν και τραβούσαν τα άκρα του κρατούμενου. Οι μυς σχίζονταν και διαχωρίζονταν, ενώ οι σύνδεσμοι των κοκκάλων κοβόντουσαν. Παράλληλα, οι βασανιστές έκαιγαν το θύμα με δαυλούς και έβγαζαν τα νύχια του.

Ο βασιλιάς αποφάσισε να τους τιμωρήσει παραδειγματικά και δημόσια, ο Fawkes και οι συνεργάτες του καταδικάστηκαν σε κρέμασμα και διαμελισμό για προδοσία και απόπειρα δολοφονίας και εκτελέστηκαν στις 31 Ιανουαρίου του 1606. Απέναντι από το κτίριο που σκόπευαν να ανατινάξουν στήθηκε μια εξέδρα και ένας, ένας απαγχονίζονταν και διαμελίζονταν. Τελευταίος θα εκτελούνταν ο Fawkes, για να τσακιστεί η θέληση του και να πεθάνει τρομοκρατημένος, όμως κατά τη μεταφορά του στην εξέδρα, μην έχοντας τον έλεγχο των άκρων του από τα βασανιστήρια, γλίστρησε και έπεσε με το κεφάλι. Ο θάνατος ήταν ακαριαίος και ο Βασιλιάς ενοχλημένος διέταξε να κατακρεουργηθεί το σώμα του και να αποσταλούν τα κομμάτια απ’ άκρη σε άκρη σε όλο το βασίλειο, για να υποδηλώνουν την “τύχη των προδοτών”.

Ο βασιλιάς για να σπιλώσει τη μνήμη του, διέταξε κάθε 5η Νοεμβρίου στην Αγγλία να γιορτάζεται η ημέρα εορτασμού της σωτηρίας του και επικράτησης της Μοναρχίας. Η γιορτή αυτή είναι γνωστή ως Guy Fawkes Night ή Bonfire Night. Κατά τον εορτασμό της πλήθος πυροτεχνημάτων φωτίζουν τον ουρανό, ενώ συνηθίζεται σε όλη την επικράτεια της Βρετανίας να καίγονται ομοιώματα του Guy Fawkes (σε κάποιες περιοχές ομοίωμα του πάπα). Αυτά ντύνονταν πάντα με περίεργα ρούχα και με τα χρόνια η λέξη “Guy”, πέρασε στην  Αγγλική αργκό, για να χαρακτηρίσει όσους συνήθιζαν να κυκλοφορούν με περίεργα ρούχα, ενώ πλέον χρησιμοποιείται ως προσφώνηση για έναν οποιοδήποτε άντρα. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων τα παιδιά κυκλοφορούν φορώντας τη μάσκα με τη μορφή του Fawkes, ενώ ο κόσμος τραγουδά τα εξής στιχάκια:
“Remember, remember, the fifth of November;
The Gunpowder treason and plot!
For I see no reason why the gunpowder treason,
Should ever be forgot.”

Τώρα

Με τα χρόνια, και ειδικά στις αρχές του 20ου αιώνα, έγιναν γνωστές παραπάνω πτυχές της ιστορίας του Guy Fawkes, πέραν της απλής ρετσινιάς του προδότη. Έτσι, έγινε σύμβολο του αγώνα κατά της εξουσίας και της καταπίεσης σε όλο τον κόσμο. Παρότι πολλοί ακόμα των θεωρούν προδότη και τρομοκράτη ο Guy Fawkes εμφανίζεται στη λίστα των “100 διασημότερων Βρετανών”, του 2002, η οποία ψηφίστηκε από τον κόσμο. Η λίστα αυτή τον κατατάσσει ανάμεσα σε άλλους όπως ο Churchill, ο Johnny Rotten και ο David Beckham. Επίσης συμπεριλήφθηκε και στη λίστα των “50 μεγαλύτερων ανδρών του Yorkshire”. Επίσης, στην Αγγλία, είναι γνωστός ως “..ο μόνος άνθρωπος που μπήκε στο Κοινοβούλιο με ειλικρινείς προθέσεις..” (η φράση αυτή κυκλοφορούσε σε αναρχικές αφίσες τις αρχές του 20ου αιώνα).

Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας και η απειλή της ζωής του Βασιλιά ενέπνευσαν τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ για το έργο “Μάκβεθ”.  Ήταν ο ίδιος ο θρύλος του Guy Fawkes που αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης για το κόμικ των Alan Moore και David Lloyd, “V for Vendetta”, με κεντρικό ήρωα τον “V”, που φοράει μια μάσκα του Guy Fawkes, και ο “V” (με πρότυπο τον Guy Fawkes )σχεδιάζει να ανατινάξει το κτήριο του βρετανικού Κοινοβουλίου στις 5 Νοεμβρίου ενός μελλοντικού Λονδίνου (στα πρότυπα του “1984″ του George Orwell), για να θέσει τα θεμέλια για ανατροπή του ολοκληρωτικού καθεστώτος φασισμού και τυραννίας που έχει επιβληθεί στη χώρα. Μια απλή διασκευή αυτού του κόμικ αποτελεί και η ομώνυμη ταινία του 2005, με τους Hugo Weaving και τη Natalie Portman. Φόρο τιμής στον  Guy Fawkes απέδωσε και ο John Lennon, στο άλμπουμ του 1970 John Lennon/Plastic Ono Band, χρησιμοποιώντας λίγο πριν ακουστεί μία έκρηξη, στον τελευταίο στίχο του τραγουδιού “Remember”, τον στίχο “Remember, remember, the 5th of November”. Στοιχεία υπάρχουν και στο Harry Potter όπου ο Φοίνικας του Dumbledore ονομάζεται Fawkes.

Αυτό που θα πρέπει να κρατήσουμε είναι την επιθυμία για αλλαγή, τη μαχητικότητα και την αντίδραση σε κάθε μορφή εξουσίας και καταπίεσης, αυτό συμβολίζει όποιος φοράει συνειδητά τη μάσκα τώρα. Αυτό έχει γίνει λόγω της χρησιμοποίησης της μάσκας στο κόμικ “V for Vendetta” και της μάχης ανάμεσα στον Αναρχισμό και Φασισμό που δίνεται κει μέσα (O “V” παλεύει για μια ελεύθερη κοινωνία ενάντια στην κοινωνία ελέγχου που επικρατεί).

Πηγη